23/03/2015 Diş TedavisiGenel

ONLINE RANDEVU AL ÖNCE - SONRA KLİNİK SANAL TURU

DİŞ KLİNİĞİ (DİŞ HEKİMİ MUAYENEHANESİ) ALET TEMİZLİĞİ

Klinik hijyeniyle ilgili temel ilkeleri,
kavramları ve önlemleri kapsamaktadır.

Dişhekimleri aracılığıyla hastalara bulaşan Hepatit B
vakalarına rastlanmasından sonra, bu hastalık, dişhekimlerinin meslek hastalığı olarak kabul
görmüştür.  

AIDS salgını ortaya çıktığından beri, tıp örgütleri ve
hastalar tarafından, enfeksiyonlardan özellikle kan ve tükürükle taşınan etkenlerden, etkili
koruma sağlayacak yüksek bir hijyen standardı talep edilmektedir.

Bugün HIV’in çok da kolay bulaşmadığının anlaşılmasına
karşın, mesleki girişimler sırasında taşındığı da bilinmektedir.

Sağlıklı görünen HBV ve HCV taşıyıcıları bu durumlarından
haberdar olmayabilirler. Bu nedenle standart hijyen düzeyi HBV ve HCV’ ye göre
biçimlendirilmelidir. Böylelikle, kan yoluile bulaşan enfeksiyonlarda genel bir korunma önlemi
alınmış olur. Ancak kesin bir korunmada söz konusu değildir.

Klinik Hijyeninin HedefiHastadan hastaya, klinik ve laboratuar çalışanlarına
karşılıklı olarak bulaşmanın önlenmesiamaçlanmaktadır.

Klinik Hijyeninin Temel İlkeleri

Tüm hastalara aynı hijyen standardı uygulanmalı,
riskli‐ risksiz hasta ayrımı yapılmamalıdır.

Önlemler, hastalar için olduğu kadar klinik çalışanları
içinde gereklidir.

Bulaşmanın önlenmesi için özellikle;

• Dişhekiminin, ağız diş sağlığı çalışanlarının elleri,

• Kontamine olmuş sivri ve keskin aletler,

• Aeresol ve dişten çıkan‐ sıçrayan partiküller,

• Yüzeyler

dikkat edilmesi gereken unsurlardır.

Klinik hijyeni, tüm klinik çalışanlarının, çalışma sürecinde
bulaşmanın önlenmesi amacıylaeksiksiz ve tam olarak uygulamaları gereken kapsamlı bir
önlem paketidir. Klinik hijyeni,dişhekiminin tali hizmeti değil, yükümlülüğüdür.

Dişhekiminin Sorumluluğu

Klinik hijyeni konusunda tüm sorumluluk dişhekimine aittir.
Klinik sorumlusu dişhekimi, klinikhijyeni esaslarını belirler, tüm çalışanların eğitimini
sağlar ve hijyen esaslarına uyulupuyulmadığını denetler. Dişhekimi, günlük iş akışı
içinde de, zamandan fedakârlığı göze alarak,örnek olmaya çalışır. Hastaların, en iyi biçimde tedavi hakları
olduğu kadar, hijyen konusundada en özenli ortamda hizmet almaya da hakları vardır.

Değerlendirme Kriterlerinin Uygulanması

Kalite prensiplerine göre değerlendirme kriterlerinin,
klinik çalışanlarınca ortama göredeğerlendirilip geliştirilmesi mümkündür. Böyle bir
uygulamada, burada öngörülen kaliteesasları ile karşılaştırma yapılarak uyum sağlanması
gerekmektedir.

Kliniğin sorumlu hekimi, sorun oluşturabilecek noktaları
izleyerek bulmalı ve öncelikle osorunları gidermelidir. Sorumlu hekim, klinik hijyeninin
birbiriyle bağlantılı olarak belirlenmiş önlemlerden oluştuğunu ve zincirin en zayıf halkasındaki bir
kırılmanın bütün önlemlerüzerinde etkili olabileceğini kavramış olmalıdır.13

Hijyen Esasları

• Klinikteki tüm işlemleri içeren, her yönüyle
düşünülmüş  ve periodik olarak gözdengeçirilen bir hijyen planı olmalıdır.

• Uygulanan hijyen planı görülebilir bir yerde asılı
durmalıdır.

• Hijyen esasları ve planı tüm çalışanlarca bilinmeli ve
uygulanmalıdır. Günlük iş akışıiçinde değişiklikler nedeniyle uygulamada zaman zaman küçük
sapmalar olabilir.

• Klinik ekibine katılım olduğunda, yeni çalışana klinik
hijyeni sorumluluğu konusunda

gerekli bilgiler verilir ve düzenli iç denetimler
sürdürülür.

• Muayene odası, sonradan herhangi bir donatıma ve işleme
ihtiyaç kalmayacak

biçimde, yalnızca gerekli ve yeterli araç gereçle
donatılmış olmalıdır.

Çalışanların Hijyeni

• Tüm çalışanların HBV’ ye karşı bağışıklık kazanması
sağlanmalı; HBV aşılamaları

sorumlu hekimce denetlenmeli, gerektiğinde çalışanlar bu
konuda yönlendirilmelidir.

• Önemsiz ve tesadüfi kanamalı yaralanmalarda, olgu, bir
model çerçevesinde

tartışılmalı ve bilgi edinilmelidir. (Bak. Sağlık Bakanlığı
mevzuatında yaralanma

protokolu)

• Koruma önlüğü ve önlük yalnızca klinik içinde giyilmeli,
her gün ve görünür bir

kirlenmede derhal değiştirilmelidir.

• Kan ve tükrük temasının olduğu tüm işlemlerde eldiven,
aeresollü çalışmalarda

gözlük, maske kullanılmalıdır.

El Hijyeni

• Sabah, öğlen ve akşam, tedavi işlemlerinin başında ve
sonunda eller soğuk su ve sıvı sabun ile yıkanmalıdır.

• Her işlemden önce ve sonra, her eldiven değişiminde ve
çalışmaya verilen her arada, el ve eldivenler bir dezenfektanla silinmelidir.

• Cerrahi girişimler öncesi, cerrahi girişim için el
dezenfeksiyonu yapılmalı ve steril

eldiven kullanılmalıdır. (Bak. Sağlık Bakanlığı mevzuatında
cerrahi el yıkama

protokolu)

• Her hasta için yeni eldiven kullanılmalıdır. En çok altı
muayenede bir eldivenler

yenilenmelidir.

• Klinik çalışanları tedavi sırasında, yüzük, saat,
bileklik, künye, bilezik vs taşımamalıdır.

Aletler

• Aletlerin hazırlanması üç safhada yapılmalıdır.

a) Kontamine aletlerin dezenfeksiyonu

b) Aletlerin temizlenmeleri, kontrolü ve paketlenmesi

c) Sterilizasyon ve depolama

b ve c işlemlerinin yapıldığı alanlar kesinlikle muayene
odasının dışında olmalıdır,

a işleminin yapıldığı alanda uyarıcı işaret bulunmalıdır.

• Dezenfeksiyon işlemi denetimli koşullarla dezenfeksiyon
banyosunda veya termik

dezenfeksiyonla gerçekleştirilmelidir.

• Sterilizasyon otoklavda yapılmalıdır.

• Sterilizasyon işleminin dökümantasyonu alınmalı, üretici
firmanın ön gördüğü

düzenli teknik bakım, uygun indikatörlerle otoklavın
işlevselliğinin denetimi yapılmalı

ve kayıt altına alınmalıdır.

• Tüm aletler, tek kullanımlık paketlerde veya delikli küvet
ve kutularda steril

edilmelidir.

• Sterilize edilmiş aletler, saklanma süresince, kapalı
dolaplarda tutulmalıdır. ( Bak. TSE

sterilizasyon standardı )

• Dönerbaşlıklar ve benzerleri, önerilen yöntemlerle
yıkandıktan sonra paketlenerek

sterilize edilmelidir.

• İnvaziv olmayan girişimlerde kullanılan aletler sterilize
edildikten sonra hava

geçirmeyen çekmecelerde korunmalıdır. Bu çekmeceler tedavi
sırasında

açılmamalıdır. Çekmeceler, en az ayda bir kez boşaltılarak
dezenfekte edilmeli ve

içindeki aletler sterilize edilmelidir.

Yüzeyler ve Diğer Aletler

• Kan, tükürük ve aeresollerle kontamine olan tüm madde ve
aletler, temizlenip

dezenfekte edildikten sonra yeniden kontamine olmayacak
biçimde muhafaza

edilmelidir.

• Her hasta değişiminde yüzeyler bir dezenfektan ile
ıslatılmalı, bekletilmeli ve

silinmelidir. Dezenfekte edilecek yerler, oluşmuş 
kontaminasyona göre

belirlenmelidir.

• Diş  ünitinde herhangi bir su dezenfeksiyon sistemi
yoksa, sabahları ve uzun süren

çalışma aralarından sonra sular tüm musluklardan en az üç
dakika akıtılmalıdır.

• İnvaziv girişimlerde ağız çalkalamak için steril su
kullanılmalıdır.15

Ölçüler‐Protezler‐ Röntgen

• Ölçüler, protezler, işlem görmüş malzemeler ağızdan
çıkarıldıktan sonra dezenfekte

edilmeli ve işaretlenmeli, varsa, hastanın bulaşıcı
hastalığını belirten bir kayıt ile daha

sonra klinik dışına çıkarılmalıdır.

• Laboratuardan gelen malzeme ve protezler ağıza
uygulanmadan dezenfekte

edilmelidir.

• Röntgen donanımı ve banyosu kontamine olmayacak biçimde
düzenlenmelidir.

Klinik Atıkları

• Tüm atıklar, yasa ile belirlenmiş kurallar
çerçevesinde bertaraf edilmelidir.

• İrin, kan, tükürükle kontamine olmuş  enfekte atıklar
bir kapta toplanmalı ve çöp

torbasına konularak atılmalıdır.

• Kesici ve delici atıklar, sağlam, su geçirmez ve özel
işaretli kaplara konularak

atılmalıdır.

• Özel atıklar tehlikeli atıklar yönetmeliğine uygun olarak
bertaraf edilmelidir.

• Dezenfekte olmamış aletlerin hazırlanması ile görevli
çalışanlar kalın bulaşık eldiveni

kullanmalıdır.

Hijyen planlaması

Klinik hijyeni hastadan hekime veya hekimden hastaya
herhangi bir bulaşmanın

engellenmesini amaçlar. Burada ön koşul, klinikteki
mekânların, tedavi odası, alet hazırlama

odası gibi, ayrılmasıdır. Tüm çalışma süreci, enfeksiyon
riski düşünülerek yapılandırılmalıdır.

İş akışındaki önemli noktalar

–  Tedavi süreci için
yerleşme ve alet planlaması

–  Alet akışı ve
sürümü

–  Hasta değişimi

–  El dezenfeksiyonu

–  Röntgen
düzeni  

– 
Laboratuar‐ klinik trafiği

Kan ve vücut sıvılarıyla temas, alınacak önlemlerle mümkün
olduğunca önlenmelidir.

Çalışanların periyodik eğitimi ve hijyen kontrolü, hijyen
planlamasının mantıklı bir biçimde işleyişini sağlamalıdır.

Diş kliniğinde bulaşıcı hastalıktan koruma önlemleri

Aşılanma

Muayenehane çalışanları, kan, oral ve solunum yolu
sekresyonlarına maruz kalırlar.

Örnek; HBV, HCV, Herpes Simpleks, Cytomegalo virüsü, HIV,
tuberkuloz kokları, stafilokok ve streptekoklar gibi. Bu nedenle de çalışanların bu enfeksiyon
etmenlerine karşı mümkün olduğunca bağışıklanmaları gerekmektedir.

HBV ’ye bağışık olmayan çalışanlar aşılanmalı, aşılanmadan
kaçanlar, bu konuda

aydınlatılmalı ve yazılı onayları alınmalıdır. Bu arada HBV
aşısının diğer hepatit virüslerine karşı etkili olmadığı belirtilmelidir. Grip, çocuk felci,
kabakulak, kızamık, kızamıkçık, tetanoz, difteri, boğmaca aşılamalarının, bağışıklama yoksa yapılması
önerilmelidir. Gebelikte ve hastalarda müdavi hekimle konsulte edilerek aşı uygulaması
yapılmalıdır.

İş Önlemleri

Ağızdaki tüm çalışmalarda ve kan, tükürük veya mukoza
temasında mutlaka lateks, vinil veya nitril eldiven kullanılmalıdır.

Basit muayene ve tedaviler için non‐steril eldiven, cerrahi
girişimler için steril eldiven kullanılmalıdır. Tedavi bitiminde ve tedavi odasından
çıkmadan eldivenler çıkarılmalıdır.

Kalın iş  eldivenleri ise, aletlerin temizlenmesi,
kimyevi ve tahriş  edici kimyasallarla

dezenfeksiyon işlemi sırasında ve kontamine olmuş 
atıkların bertaraf edilmesi sırasında kullanılmalıdır.

Çok katlı ağız maskeleri ise, yüzün alt kısmını,
uçuşan‐sıçrayan enfekte parçacıklardan ve aeresollerin inhalasyonunu önlemek için kullanılmalıdır.
Maskeler yüze sıkıca oturmalı, aeresoller ile veya bir başka biçimde ıslandığında
değiştirilmelidir.

Yan kanatları da kapalı olan koruma gözlüğü, gözleri
yaralanmalardan ve enfeksiyondan korumak için takılmalı ve her hastadan sonra dezenfekte
edilmelidir.                                         

Hastalık etmenlerinin klinik dışına taşınmaması için, önlük
yalnızca klinik içinde giyilmelidir.

Bu iş için, ön tarafı kapalı, cepsiz önlük veya gömlek
ile pantolon ve önü kapalı ayakkabılar en uygun giysilerdir. İş giysileri her gün ve
kirlendiği anda değiştirilmeli, günlük giysilerden başka yerde saklanmalıdır. Önlükler, tercihan pamuklu kumaştan
seçilmeli ve alışılmış  yöntemle yıkanmaları mümkün olmalıdır. Uzun saçlar arkadan
toplanmalıdır. 

Diş hekimliğinde Yaralanmalar

Mesleki uygulamalarda HIV enfeksiyonu olasılığı çok düşük
olmasına karşın, gerçekleştiğinde sonuçlarının üzücü olduğu kesindir. Hepatit C
enfeksiyonlarında da aynı olumsuz sonuçlar söz konusudur. Bu nedenle, özellikle HIV ve HCV’ye karşı korunma
önem taşımaktadır.  İğneler, büstüri bıçakları ve diğer keskin aletler potansiyel
enfeksiyon kaynağı olarak görülmeli ve yaralanmaların önüne geçilmesi için dikkatli olunmalıdır.

Başlıca Korunma Önlemleri

– İğneler kullanıldıktan hemen sonra toplama kabına konmalı,
toplama kabı dolduktansonra ikinci kez kullanılmamalıdır.

– Kontamine olmuş döner başlı aletlerle el teması
olmamasına dikkat edilmelidir.

– Aletlerin temizlenmesinde kalın eldiven kullanılmalı,
aletler tek tek temizlenmelidir.

– Kan ve tükürükle herhangi bir temasta yapılacaklar yazılı
olarak önceden belirlenmelive anında gerekli olan önlemler alınmalıdır.

– Yara dezenfeksiyonu yapılmalıdır.

– Yaralanmalarda, hastadan, hasta yakınından ve hekiminden
yaralanma biçimi

hakkında bilgi alınmalıdır.

– Genel tıp hekimiyle görüşülmelidir.

– Batma‐  kesilme yaralanmaları ve açık yaralara
kontaminasyon olgularında yapılacakişlemlerin klinik çalışanlarının göreceği bir yere asılması
gerekmektedir.

El ve Eldiven Dezenfeksiyonu, El Bakımı

Ellerin, enfeksiyon taşımada önemli bir vektör olduğu
kesindir. Bu nedenle el bakımınaözellikle dikkat edilmelidir. Eller soğuk su ve sıvı sabunla
yıkanır ve iyice kurutulur. Ellerin sürekli olarak nemlendirici kremle bakımının yapılması ve
tırnakların kısa kesilmesi gerekmektedir.

Hasta ile uzun süre çalışıldığında, cildin kuru kalması için
eldivenin yenilenmesi yerinde olacaktır. Eldiven delindiğinde, mümkün olduğu anda
değiştirilmelidir. Mikrolezyon riskini arttıracağından, aynı eldivenin birkaç kez dezenfekte
edilmesinden kaçınmalıdır. Keskin, sivri aletler ve tahriş edici kimyasallarla çalışıldığında
mutlaka kalın eldiven giyilmelidir.

Aletlerin Dezenfeksiyon ve Sterilizasyonu

Dezenfeksiyon ile sporlar haricindeki mikroorganizmaların
yoğunluğunun beş basamaklı bir işlemle azaltılması amaçlanır.

Sterilizasyonda ise, virüsler, vejetatif bakteri hücreleri,
mantarlar ve sporlar, 6 basamaklı bir işlemle inaktive edilir. Sterilizasyon işlemi; önce yapılan
temizleme, dezenfeksiyon işleminden sonra sterilize edilen malzemelerin saklama
işlemini de kapsar.

Sterilizasyon işlemleri için, Klinik Hijyeni uluslararası
komisyonlarda kabul edilmiş  ve uygulamaya sokulmuş olan muhtelif  Euronormlar
bulunmaktadır.

Euronorm

Dişhekimi kliniklerinde tek kullanımlık malzemelerin çok az
sayıda olması, birçok aletin sürekli kullanılması, sterilizasyon işleminden geçmelerini
gerektirmektedir.

Aletlerin Hazırlanması 3 safhada yapılır;

• Kullanılmış aletlerin dezenfeksiyonu

• Aletlerin temizlenmesi, kontrolü ve
paketlenmesi  

• Sterilizasyonu ve saklanması

Bu işlemler muayene odasından ayrı bir yerde yapılmalıdır.
Dezenfeksiyon muayene odası içinde yapılıyorsa, mutlaka bir şekilde separe
edilmelidir.

Kontamine aletlerin taşınması kalın eldivenlerle
yapılmalıdır. Dezenfeksiyon, termik olarak

(95°C de 3‐10 dakika), temizlik ve durulama malzemeleriyle
veya batırma‐banyo yöntemi ile yapılır. Banyo işleminde aletler tamamen önerilen solüsyona
gömülür ve üretici firmanın önerdiği süre solüsyonda tutulur.

Dezenfeksiyon ve temizlemeden sonra aletler kontrol
edilir. Şeffaf paket, küvet veya kaplara konarak paketlenir ve tarih atılır. Bu safhalarda eldivensiz
çalışmak mümkündür. Daha sonra otoklava konur ve sterilizasyon işlemi kayıt altına alınır.
Otoklavda yapılan her sterilizasyon işlemi uygun bir indikatör  şeritle kontrol
edilmelidir. Otoklavın bakım işlemi ise üreticinin önerdiği aralıklarla yapılmalıdır.

Steril malzemenin saklama süreleri, paketlenme biçimi ve
saklandıkları yere göre değişmektedir. (Bak. Guggenhaim 99). İnvaziv
girişimlerde kullanılan malzemelerin tümü tekli paketlerde, delikli kap veya küvetlerde
saklanmalıdır. İnvaziv olmayan işlemlerde kullanılacakmalzemeler ise sterilizasyondan sonra hava almayan
çekmecelere konmalıdır. Çekmeceler tedavi sırasında açılmamalı, ayda bir boşaltılıp,
temizlenip, dezenfekte edilmeli, malzemeler sterilize edilmelidir.

Döner başlıklar makinada yıkandıktan ve dezenfekte
edildikten sonra cerrahi girişimler için sterilize edilmelidir.

Yüzey Dezenfeksiyonu

Hastaların tedavisi sırasında kanla karışık tükürüğün,
aeresollerle ve temasla muayene odasına yayıldığı göz önünde tutulmalıdır. Kontamine
olmuş  yüzeyler, hasta değişiminde uygun bir dezenfektan ile silinmelidir. Bunun için tek
kullanımlık bir bezle yüzey ıslatılmalı,beklenmeli, etki süresinden sonra tek kullanımlık bezle
kurulanmalıdır.

Ölçülerin, Protezlerin, Modellerin Dezenfeksiyonu

Bunlar için batırma‐banyo veya kapalı bir kapta
sprey‐püskürtmeli dezenfeksiyon yöntemi yeterlidir. Ancak bu işlemlerde, solüsyonun etki süresine,
konsantrasyonuna ve materyal uyumuna dikkat edilmelidir.

Dezenfekte edilmiş malzemelerin işaretlenmesi ve durumu
hakkında diş teknisyenine bilgi verilmelidir.

Ünitin Su Sistemi

Ünitte herhangi bir dezenfeksiyon düzeni yoksa ünitin su
sisteminin oral mikroorganizmalarve sudaki bakterilerle (Pseudomonas aeroginosa) kontamine
olması muhtemeldir. Bu durumsabahları ve uzun aralardan sonra tüm muslukların 3 dakika
süre ile akıtılmaları ile azda olsagiderilebilir. İnvaziv girişimlerde gargara için steril
gargaralar kullanılmalıdır.

Atıkların Bertaraf Edilmesi

Enfeksiyon ve yaralanma riski olmayan peçete, örtü,
paketleme malzemeleri gibi atıklar ev atıkları içinde verilebilir.

Enfeksiyon riski taşıyan, kana veya tükürüğe
bulaşmış tamponlar gibi katı atıklar tıbbi atıklar yönetmeliğine göre bertaraf edilmelidir.

Kan ve tükürük direkt kanalizasyona verilmelidir.

Kanül, küret gibi sivri ve keskin atıklar su geçirmez sağlam
ve işaretlenmiş  kaplarla

verilmelidir.